پایان نامه بررسی شاخص‌های فرهنگ و تفكر بسیج در اقشار بسیجی و مطالعه آسیب شناسی آن

مقدمه

   انقلاب اسلامی ایران به عنوان انعكاس جلوه های روشن اندیشه های الهی حضرت امام خمینی (ره) ، حصار اوهام و نظریه های رجعت به قرون جاهلیت را شكافت و باایجاد تحول عمیق در فرهنگ و اعتقادات جامعه اسلامی هویت و شخصیت مستقل سیاسی، فرهنگی و اعتقادی را به جهان اسلامی هدیه كرد . امروز ثمره این نهال برومند ، قامت برافراشته و پر افتخار بسیج است كه درسایه پیروی از مقام معظم رهبری و جان فشانی های بسیجیان سلحشور بر تارك انقلاب می درخشید . درخششی كه از شركت مخلصانه و فراگیر در هشت سال دفاع مقدس تلالؤ آن جهانگیر شده و موجبات سرافرازی نظام جمهوری اسلامی ایران ، و ناامیدی و یاس دشمنان اسلامی را در سر تا سر جهان فراهم آورده است . فرهنگ و تفكر بسیج پدیده ای نوظهور است كه ریشه در باورهای اسلامی ، انقلابی و ملی مسلمانان ایران دارد .

   فرهنگ و تفكر بسیج در سیر تحول و تكوین بسیج در دوران انقلاب ، جنگ تحمیلی و دوران سازندگی و بعد از آن در جامعه حضور داشته و همیشه در لحظات بحرانی ، گره های نظامی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نظام را به نحو معجزه آسایی باز كرده است . از آنجا كه بقای نظام جمهوری اسلامی در گروه توجه به این فرهنگ ناب اسلامی ، انقلابی وایرانی است ، باید شاخصه های این فرهنگ را شناخت . همان شاخصه هایی كه از زمان پیدایش تا كنون از آن بهره مند بوده و همگان بر این اساس بسیج را می شناسند و تكریمش می كنند . بر اساس همین شاخصه ها نیز باید از آن وضعیت شناسی و آسیب شناسی كرد و زمینه های ضعف و قوت آن را در اقشار بسیج بررسی كرد و راه كارهایی را برای ارتقای ویژگی های  اسلامی ، انقلابی وملی آن به دست آورد .

موضوع پژوهش 

   بسیج انقلاب اسلامی ایران بیش از آنكه درای سازمان رزمی مشخص باشد ، دارای یك فرهنگ و تفكر است كه شالوده اصلی سازمان بسیج را همین فرهنگ و تفكر تشكیل می دهد . در تبیین فرهنگ و  تفكر بسیج ویژگیهای آن نظریه های مختلفی ارائه شده است كه رد رأس آن فرمایشات حضرت امام خمینی (قدس سره) و حضرت آیت ا… خامنهای (مد ظله) قرار دارد . ایشان بسیج را یك فرهنگ كه د ربین مردم ایران قرار دارد معرفی نموده كه ریشه در باورهای انقلابی ، اسلامی و ملی ایران دارد . معنویت ، شجاعت ، ولایت ، آگاهی و شناخت ، دشمن شناسی ، حریت و … از شاخصهای این فرهنگ و تفكر محسوب می شود .

   در مباحث جامعه شناسی نظرات مختلفی در خصوص فرهنگ و تفكر بسیج ارائه شده است كه زاییده نگرش بسیج شناسی آنهاست . اصولا” برخی بسیج را یك پدیده صرفا” اجتماعی و گذرا می دانند و آن را تز كودتا و آشوب های داخلی می دانند و برخی آن تز بسیج توده ای مطرح كرده اند و برخی بسیج را مانع اصلاحات جامعه در روند حركت بسوی غرب تلقی نموده اند و آن را به عنوان آسیب و مانع توسعه قلمداد كرده اند و برخی آن را نتیجه انقلاب و معادل با جریان انقلاب اسلامی تلقی كرده اند و بدین ترتیب آن را عنصر اصلی نظام اسلامی ایران میدانند . برخی نیز معتقدند كه فرهنگ بسیج در جریان تحولات اجتماعی دچار ضعف شده و رو به نابودی است و برخی معتقدند كه فرهنگ بسیج متناسب با شرایط و موقعیت ها اهداف ووظایف خاصی یافته است كه این تحول را نمی توان ضعف نامید ، بلكه بیانگر توسعه و ارتقاء است .

   آنچه مد نظر این نگارش است ، بررسی شاخصه های فرهنگ و تفكر بسیج در اقشار بسیجی است كه به آسیب شناسی از آن نیز می پردازند . برای آسیب شناسی یك مدل مطلوب از فرهنگ و تفكر بسیج ارایه می گردد . سپس بر اساس مدل مطلوب وضعیت موجود ارزیابی می شود . مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب امكان این آسیب شناسی را فراهم می آورد .

دستاوردهای نظری و عملی پژوهش

   مهترین دستاورد این پژوهش ، در بعد نظری تبیین ویژگی های فرهنگ و تفكر بسیج است . در این تحقیق مبانی و جایگاه نظری وویژگی های فرهنگ و تفكر بسیج به لحاظ اسلامی ، انقلابی و ملی تبیین می شود و چهار چوب نظری بسیاری از تحقیقات میدانی را در دراز مدت فراهم می آورد .

   به لحاظ عملی ،، نتایج این تحقیق ، زمینه های ضعف یا قوت اقشار مختلف بسیج را به لحاظ میزان برخورداری از ویژگی های فرهنگ بسیجی بیان می نماید تا مسئولین در زمینه تقویت و یا رفع موانع ، اقدامات علمی و عملی لازم را اعمال نمایند .

معهذا موارد زیر نیز حایز اهمیت است :

1-   آشنایی هر چه بیشتر افكار عمومی (خصوصا” جوانان) با ویژگی های فرهنگ و تفكر بسیج .

جوانان ما هرگز جنین فرصتی را نداشته اند كه شاخص های فرهنگ و تفكر بسیج را مستقیم و ملموس درك نمایند . جوانان ما آنچه را كه امروز به عنوان فرهنگ و تفكر بسیج می بینند ، می شنوند و می خوانند برداشت هایی است كه به آن ها منتقل می شود كه بعضا هم خالی از اشكال و اغراض كینه جویانه نیست . لذا ضرورت دارد تا به انحای مختلف شمای كلی این فرهنگ و تفكر به جوانان منتقل شود .

فهرست

فصل اول: كلیات‏‏،تعاریف و مفاهیم

مقدمه

موضوع پژوهش

دستاوردهای نظری و عملی  پژوهش

تعاریف و مفاهیم

      مفهوم فرهنگ

      تعریف لغوی

      تعریف اصطلاحی

عوامل فرهنگ

      جنبه های مادی

      جنبه های معنوی

اصول چهارگانه فرهنگ

      اصل اول :تعقل سلیم و احساسات تصعید شده

      اصل دوم:تكامل انسان

      اصل سوم:شایستگی و بایستگی

      اصل چهارم :فرهنگ حقیقتی است در دوبعد خاص و عام

مفهوم تفكر

      تعاریف لغوی

      تعاریف اصطلاحی 

مفهوم بسیج

      تعاریف لغوی

      تعاریف اصطلاحی

تعریف بسیج در انقلاب اسلامی

تعریف فرهنگ  و تفكر بسیج

فصل دوم: رویكردها و ویژگی ها

فرهنگ و تفكر بسیج در متون اسلامی

هدف و فلسفه بسیج

ویژگی ها

     تجهیز مادی و معنوی

     شهادت طلبی

     صبر و استقامت

     شجاعت

     انضباط و هماهنگی

     رضای حضرت حق تعالی

     عدم سازش با كفار

     اتكال به ذات حق تعالی

     تولی و تبری

     داشتن روحیه و جنگ روانی

     فرمانبرداری و جنگ طلبی

فرهنگ و تفكر بسیج در وصایای شهیدان

     ظهور تجلی ولایت و محبت به ائمه اطهار(ع)

     رشد فضایل و محو رذایل اخلاقی

     عشق و علاقه به امام امت (قدس سره)و اطاعت از ایشان

     عرفان و معنویت

     افتخار به امام حسین (ع)

     زهد،ایثار و از خود گذشتگی

     اتحاد و وحدت كلمه

     رشد اعتقادات اسلامی

     آگاهی و ایمان به حقانیت انقلاب و شهادت

فرهنگ و تفكر بسیج در جبهه ها

     آداب امر به معروف و نهی از منكر

حفظ شرایط وجوب

     اعزام انفرادی وم امر به معروف و نهی از منكر

     آداب برادری و تعاون

     طرز آشنایی

     آداب بیماری و مداوا

     حكمت های كتمان بیماری

     عیادت و پرستاری

آداب فرماندهی و فرمانبری

     اخلاق فرماندهی

     عشق و علاقه متقابل

آداب قرآن

آداب مهمانی و معاشرت

      دید و بازدید

      سر سفره نشستن

      شهرداری یا خادم الحسین

      ادعیه قبل و بعد از طعام

آداب دعا و مناجات

      جبهه به عشق دعا

آداب سخن سكوت

      راستی و درستی در سخن

      نسبت نیكو دادن به هم

      تكیه كلامها

      زبان سكوت

      قسم یاد نكردن

      ذكر خوش صلوات

      ماندن و مقاومت كردن

آداب عبادت

      آذان

      وضو

      نماز

شهادت طلبی

آداب رفتار با عراقی

     فرهنگ و تفكر بسیجی از نگاه جامعه شناسی

     فرهنگ و تفكر بسیج از دیدگاه حضرت امام (قدس سره)

     فرهنگ و تفكر بسیج از دیدگاه حضرت آیت ا…خامنه ای (ظله)

فصل سوم:خاستگاه و ریشه

خاستگاه فرهنگ وتفكر بسیج

خاستگاه جامعه شناسی

رویكرد جامعه شناسی  پزوتیویسمی از بسیج

   شرایط تشكیل بسیج

   شرایط اجتماعی بسیج

   شرایط اقتصادی

   شرایط سیاسی

نقد مبانی بسیج شناسی در جهان معاصر

   ملاك های از قبل تعریف شده

   محور قرار گرفتن انسان مادی در علوم اجتماعی غرب

   عدم توجه به اراده الهی در تحقق پدیده های اجتماعی

   خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج در معارف و متون اسلامی

   در بی در بهشت مخصوص مجاهدین راه خدا

   ارزش قطره ای از خون مجاهد

   فضیلت شمشیر مجاهد

   فضیلت جهاد

    سرزنش سهل انگاری در جنگ و جهاد

مفهوم رهبری

   مفهوم حكومت و حاكمیت

   مفهوم ولایت فقیه

   قانون اساسی

   شرایط و صفات رهبر

   وظایف و اختیارات رهبر

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج از دیدگاه ولایت و رهبری

   خاستگاه بسیج در دنیای اسلام

   خاستگاه بسیج در انقلاب اسلامی ایران

    خاستگاه بسیج در اراده الهی

    خاستگاه بسیج در اراده مردمی

فصل چهارم : چشم اندازها و عرصه ها

عرصه های اجتماعی

عرصه سیاست

   آگاهی و شناخت

   احساس و مسئولیت كردن

   ایستادگی و مقاومت

عرصه فرهنگ

تهاجم فرهنگی

   تولید دانش

عرصه اقتصاد

   سطح توسعه

   سطح كلان

   سطح خرد

عرصه های فردی

  نظام گرایشی

  نظام بینشی

  نظام رفتاری

توازون در ابعاد درونی

فصل پنجم : مقیاس فرهنگ و تفكر بسیج

   كلیات مقیاس

   الف) مشاخص های ده گانه

1-   عمل صالح

2-   ایثار و استقامت

3-   نیایش و خود سازی

4-   محبت و احسان

5-   اعتقاد به حكومت اسلامی

6-   حریت و شهامت

7-   مردمی بودن

8-   علم و آگاهی

9-    تظم و آمادگی رزمی

10-           هویت ملی و فرهنگ پذیری

ب) آزمودنی

ج) ابزار پژوهش

1-   پرسشنامه

2-   مراحل تنظیم پرسشنامه

3-   نمره گذاری پرسشنامه

4-   نحوه نمره گذاری و تعیین شاخص هماهنگی پرسشنامه

5-   روایی پرسشنامه

6-    اعتبار پرسشنامه

د) اجرا و تفسیر نمرات

ه) میانگین و انحراف معیار شاخص های ده گانه در اقشار بسیج تهران

 پرسشنامه