پایان نامه تاثیر کیفیت محیط زندگی مجتمع های مسکونی بر روحیه افراد و ساکنین

چکیده رساله:

هدف اصلی این رساله، یافتن تأثیر کیفیت محیط زندگی (به طور عام) و کیفیت محیط مسکونی مجتمعهای مسکونی - (به طور خاص) در روحیه افراد و سپس روحیه جمعی ساکنین است.

از ابتدای تاریخ: مسکن به عنوان سرپناه نقش مهمی در زندگی جوامع انسانی بازی کرده است که با پیشرفت جوامع و در روند تکمیلی کارکرد مسکن، عملکردهای دیگری نظیر زندگی اجتماعی، روابط خانوادگی، محلی جهت آسایش روح و روان و تمدید قوا و... به آن افزوده گردید.

در دوره معاصر، در دنیای غرب، پس از جنگ جهانی دوم که با تخریب بی شمار واحدهای مسکونی همراه شد، نیاز به مسکن برای جمعیت زیاد بی خانمان باعث شد که دولتها به ساخت مجتمع های مسکونی روی آورند که بیش از هر چیز، مساله کمیت و پاسخگویی به تعداد بیشتر، در آن مطرح بود.

این مساله، در کشور ما به شکلی دیگر، در حال وقوع است که نشانه های آن به وضوح دیده می شود. رشد فزاینده جمعیت در سالهای پس از انقلاب، موجب ایجاد قشر جوان جمعیتی گردیده که از تبعات این رشد فزاینده جمعیت، نیاز به مسکن فراوان است.

اگر چه نرخ رشد جمعیت از 5/2 درصد به 2/1 رسیده است، اما تحقیقات نشان می دهد که اجرای طرح کنترل جمعیت در کشور هنوز پاسخگوی نیازهای آموزشی و بهداشتی در این زمینه نیست و به دلیل اهمیت موضوع و با توجه به جوان بودن جمعیت، تاکنون کارشناسان بارها در ارتباط با انفجار جمعیت ایران در ده 80 هشدار داده اند . چنانکه صندوق جمعیت سازمان ملل متحد پیش بینی می کند که جمعیت ایران طی کمتر از نیم قرن آینده از مرز 121 میلیون نفر خواهد گذشت . آمار دقیق پیش بینی شده این صندوق جمعیت ایران در سال 2050 میلادی را 121 میلیون و 400 هزار نفر اعلام می نماید که از جمعیت آلمان، ژاپن و حتی روسیه در زمان مشابه سبقت خواهد گرفت.

این موضع باعث شده است که به نوعی تجربه پس از جنگ جهانی دوم، در ایران در حال تکرار باشد: یعنی ساخت مجتمعهای مسکونی فاقد کیفیت و فقط دارای کمیت.

در این راستا، شناخت عوامل موثر در بهبود کیفیتی مسکن، یکی از مسائلی است که باید به آن پرداخته شود، چرا که تاثیرات آن به طور غیر قابل انکاری در روحیه افراد و نیز روحیه عمومی جامعه، متجلی می گردد.

بنابراین در روند مطالعات به مساله مسکن و شاخصهای اجتماعی آن، و کیفیت محیط، تاثیرات روانی محیط بر انسان و نقش مشارکت در بهبود روحیه جمعی ساکنین مجتمعهای مسکونی، پرداخته می شود و سپس با ارائه یک جمع بندی و تدوین اهداف کلی و عملیاتی، طراحی یک مجتمع مسکونی با بهره گیری از عوامل موثر محیطی در روحیه جمعی ساکنان، صورت می پذیرد.

مسکن، کیفیت و شاخصهای اجتماعی

مفهوم مسکن:

مفهوم مسکن، چیزی بیش از یک سرپناه و چیزی بیش از محافظ انسان و فعالیتهایش از گزند عناصر طبیعی است. پاسخ به این سوال که نارساییهای این تعریف کدام است و بیش از این چیست، بسیار دشوار است و با توجه به عواملی نظیر وضعیت اقلیمی، مذهب و گروه قومی، مبلغی از درآمد که باید به هزینه مسکن اختصاص داده شود و نیز گذشته تاریخی فرد در رابطه با مسکن و تمایلات و بینشهای فردی او، تغییر می کند.

سکونت و سکونتگاه

واژه سکونت؛ مفهوم گسترده تری از مسکن دارد و منظور آن، مجموعه ای از فعالیتهای زیستی خانوار است. فعالیتهای زیستی خانوار، فعالیتهای فردی - جمعی از یک سو و فعالیتهای اجتماعی - اقتصادی را از سوی دیگر، در بر می گیرد.

مفهوم سکونتگاه. در برابر مسکن، محلی است که تمامی خدمات و تسهیلات ضروری برای بهزیستی خانواده را فراهم می سازد. مانند بهداشت، آموزش، فرهنگ، روابط اجتماعی، بدون توجه به اهمیت و میزان انجام این خدمات.

تعریف سازمان بهداشت جهانی از مسکن

سازمان بهداشت جهانی در سال 1961، مسکن را به عنوان محیط مسکونی ، محله ، محدوده خرد یا ساخت فیزیکی ای که انسان به عنوان سرپناه مورد استفاده قرار می دهد، همراه با متعلقات این ساخت از قبیل کلیه خدمات، تسهیلات و ابزار ضروری و وسایل مورد نیاز یا طراحی شده برای سلامت فیزیکی و فکری و بهزیستی اجتماعی خانواده و فرد تعریف کرد.

در این تعریف، توجه به پیامدهای مسکن برای ساکنان، جدا از مختصات صرفا فیزیکی، مهم به نظر می رسد. همچنین می توان دریافت که به جای کنکاش در خصوصیات صرفا فیزیکی خانه و خصوصیت استفاده کننده، واکنش متقابل بین استفاده کننده و مسکن، نکته مهمی در مشخص کردن شاخصهای اجتماعی بمنظور سنجش پیامدهای مسکن است. بر اثر تحلیل پیامدهای وضع مسکن برای استفاده کننده، شاخصهای اجتماعی مسکنی به دست می آید که می تواند آسایش فرد را تضمین کند.

اهداف کلی مسکن در کشورهای جهان سوم

در میان کشورهای شرکت کننده در سمینار مسکن 1975 دانمارک، عمده ترین اهداف کلی مسکن به ترتیب زیر بود:

1) اهداف کمی: میزان ساخت واحدهای مسکونی در طی یک بازه زمانی

2) اهداف کیفی: اهداف کی مربوط به بهبود کیفیت مسکن های موجود

3) اصلاح و بهبود تأسیسات زیر بنایی اجتماعی: یعنی خدمات عمومی از قبیل مدارس، بیمارستانها و مراکز مهد کودک

4) هدفهای فیزیکی زیربنایی: از قبیل منابع آب، فاضلاب و حمل و نقل (که کمتر مورد توجه قرار گرفته بود.)

5) اصلاح محیط زیست: در موارد معدودی، به اصلاح محیط عمومی، یعنی هدفی کلی که عناصری از قبیل هوای پاک، فضای باز، میزان تحمل سر و صدا . . . را شامل می شود، نیز اشاراتی شده بود.

روابط متقابل اهداف کلی مسکن و دیگر هدفهای اجتماعی

بررسی هفت برنامه توسعه ملی و سی مورد تجارب کشوری ارائه شده در سمینار بین منطقه ای جنبه های اجتماعی مسکن (1975 - هلت دانمارک) که از چهار منطقه عمده در حال توسعه جهان (آسیا، افریقا، خاورمیانه و آمریکای لاتین) فراهم شده بود، نشان داد که گر چه برنامه ها، مسائل مربوط به کمبودهای مسکن و برخورد با آن را در بر می گیرند. ولی بسیاری از آنها، اهمیت طرحهای مسکن را در رابطه با دیگر هدفهای اجتماعی یا اقتصادی در نظر نمی گیرند. از آنجا که فقط کشورهایی که نسبت به رابطه متقابل هدفهای کلی مسکن با سایر هدفهای کلی اجتماعی، اقتصادی حساسیت دارند. در برنامه های توسعه خود برای مسکن حساب خاصی باز می کنند، این مسأله واجد اهمیت است.